Pietkiewicz Jerzy h. Działosza (zm. 1574), biskup żmudzki. Często występuje w aktach jako Pieczkiewicz, Pietkowicz, Petcovius, Petcunius, Petoki. Sam używał w podpisach formy «Peckiewycz». Pochodził prawdopodobnie, z rodziny litewskiej «ab Eysiski». Był synem Mikołaja, chociaż w popisie wojska litewskiego z r. 1528 brak Pietkiewicza o tym imieniu. We wspomnianym popisie występują także drobni bojarowie ejszyscy – Pietkiewicze. Nie wywodził się on natomiast z rodziny Pietkiewiczów – Saka, gdyż ci używali h. Pomian. P. studiował w Witenberdze, Padwie i Ferrarze, gdzie uzyskał 27 V 1556 dyplom doktora medycyny. Po powrocie z Włoch został kanonikiem żmudzkim; Piotr Rojzjusz w wydanym w r. 1557 utworze „Chiliastichon” wymienia go bowiem w składzie tejże kapituły żmudzkiej, podkreślając jednocześnie jego «biegłość» poetycką i humanistyczne wykształcenie. Po śmierci bpa żmudzkiego Jana Domanowskiego P. otrzymał kanonię wileńską, którą objął 3 XI 1563. Na sejmie grodzieńskim 1566/7 r. wyznaczono go, wraz z ciwunem wileńskim Stanisławem Naruszewiczem, na «głównego birczego» z zadaniem zorganizowania zebrania uchwalonych podatków na wojnę z Moskwą. Funkcję tę sprawował do następnego sejmu grodzieńskiego w połowie 1568 r. W pocz. 1567 r. Zygmunt August mianował P-a biskupem żmudzkim. Dn. 14 XI t.r. P. otrzymał prowizję papieską, chociaż nie odbył studiów z zakresu prawa kanonicznego i teologii. Mimo to uznano go za spełniającego warunki z powodu «iis eruditus est litteratus et fecit professionem fidei, ipsum que illi». Wyświęcony został przez bpa wileńskiego Waleriana Protaszewicza.

P. objął biskupstwo w czasie szybkiego rozszerzania się wpływów reformacji na Żmudzi, czemu sprzyjały ciągłe kłótnie i niesnaski wewnątrz kapituły. W tej trudnej sytuacji nowy biskup okazał daleko idący brak zainteresowania sprawami kościelnymi. Współczesny P-owi Rojzjusz podkreślał jego zamiłowanie do polowań. P. brał również udział w życiu politycznym. Był obecny na sejmie grodzieńskim 1568 r., a także na sejmie lubelskim 1569 r. Dn. 1 VII t.r. podpisał akt unii polsko-litewskiej, następnie 4 VII świadczył pod dokumentem Zygmunta Augusta, zatwierdzającym unię lubelską. W czasie bezkrólewia dn. 26 IX 1572 brał udział w obradach połączonych sejmików wileńskiego i trockiego w Rudnikach. Podjęto wówczas uchwałę o oddawaniu w zastaw zamków i dworów królewskich w celu zdobycia środków potrzebnych na obronę granic W. Ks. Lit. Był wówczas współtwórcą projektu listu części panów litewskich do cara Iwana IV z propozycją wyniesienia jego syna Fiodora na w. księcia litewskiego. Za niedbałych rządów biskupich P-a nastąpił niemal całkowity upadek katolicyzmu na Żmudzi. Większość kościołów zajęta została przez protestantów. W całej diecezji miało zostać jedynie siedmiu księży katolickich (W. Kojałowicz). W niektórych rejonach Żmudzi doszło do odrodzenia się pogaństwa. Również P. zachowywał chwiejną postawę wobec dogmatów Kościoła katolickiego. Nie zerwał jednakże otwarcie z Kościołem katolickim, chociaż istnieją przekazy, że przeszedł na luteranizm (P. Piasecki). Jego zachowanie wynikało raczej z braku zainteresowania działalnością religijną i świeckiego, humanistycznego podejścia do świata niż z chęci przejścia na protestantyzm. W testamencie z 21 V 1574 zapisał 1 700 kóp gr litewskich na kształcenie 12 kleryków z diecezji żmudzkiej w nowo utworzonym kolegium jezuickim w Wilnie, ofiarował również pewną sumę na odnowienie kościoła Bernardynów w Wilnie, a także obdarował katedrę w Worniach. Zmarł w lipcu 1574. Pochowany został w katedrze w Worniach (Miedniki). Wykonawcami testamentu P-a byli: bp wileński W. Protaszewicz, jezuita Stanisław Warszewicki, rektor kolegium wileńskiego, i bratanek Piotr Pietkiewicz, kanonik żmudzki, który w r. 1601 znacznie rozszerzył fundusz na seminarium żmudzkie.

Piotr Rojzjusz poświęcił P-owi swoje wiersze: „Ad Georgium Petcunium episcopum Samogitiae” i prawdopodobnie „In quendam antistitem”.

Lietuvių Enc.; Podr. Enc. Kośc., XXXI 132–3; Hierarchia catholica, III 257; Kojałowicz, Compendium; Niesiecki; Paprocki B., Gniazdo cnoty, Kr. 1578 s. 1177; Uruski; Szostkiewicz, Katalog bpów obrządku łac.; – Floria B., Wschodnia polityka magnatów litewskich w okresie pierwszego bezkrólewia, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 20: 1973 s. 54–5; Ivinskis Z., Aus den entscheidenden Jahren der Restauration des Katholizismus in Litauen. Der Kampf um den Bischofsstuhl von Medininkai (Žemaiten) 1574–1576, „Festschrift für M. Woltmer” (Heidelberg) 1967 s. 91–101; tenże, Status religions dioec. Mednicensis ante adventum ep. M. Giedraitis, „Aidai” R. 1956 s. 265–9; tenże, Žemaiĉių religine padétis vysk. Jurgio Petkūno-Petkeviĉiaus laikais, tamże R. 1955 s. 377–81; Kruczkiewicz B., Royzyusz jego żywot i pisma, Kr. 1897 s. 64; Kurczewski J., Kościół zamkowy, Wil. 1916 III 49; Lebedys J., Mikalojus Daukša, Vil. 1963; Lubavskij M., Litovsko-russkij sejm, Moskva 1900 s. 356, 776, Dodatki s. 194, 201; Ossoliński J. M., Wiadomości historyczno-krytyczne do dziejów literatury polskiej, Kr. 1819 II 176 n., 221 n.; Wołonczewski M., Biskupstwo żmujdzkie, Kr. 1898 s. 44–9, 132; – Akta Unii; Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, IV; Kojałowicz A. W., Miscellanea rerum ad statum ecclesiasticarum in M. D. L., Wil. 1650 s. 86; Piasecki P., Chronica gestorum in Europa, Kr. 1648 s. 49; Petri Royzii Maurei Carmina, Ed. B. Kruczkiewicz, Kr. 1900 I 175, II 131–3; Petri Royzii Maurei Chiliastichon, Cracoviae 1557; Relationes status dioecesium in M. D. Lituaniae, Romae 1971, I; Script. Rer. Pol., XV 114; Tomasza Świeckiego historyczne pamiątki, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1858 I 239; Węgierski A., Libri quattuor Haroniae reformatae, W. 1973; Zbiór dawnych dyplomatów i aktów miast: Wilna, Kowna, Trok, Wil. 1843 I 113; Zbiór pamiętników do dziejów polskich, Wyd. W. Broel-Plater, W. 1858 III 20–1; Zbiór Praw i Przywilejów Miastu Stołecznemu W. Ks. Litewskiego Wilnowi nadanych, Wyd. P. Dubiński, Wil. 1788 s. 120, 122; – Arch. Archidiec. w W.: Juzumowicz W., Miedniki albo opisanie dawnej diecezji miednickiej, s. 70–3, 196–7; B. Czart.: rkp. 1352 s. 245 (Kojałowicz, Herbarz litewski z r. 1658), Depozyt Muz. Narod. w Kr.: rkp. 1025/1, 2; B. PAN w Kr.: rkp. 3374 k. 20.

Henryk Lulewicz